✍🏼 به‌مناسبت یازدهم امرداد، زادروز استاد #داریوش_آشوری

یکی از مراحل مهم تحول زبان فارسی تشکیل #فرهنگستان_ایران است در سال ۱۳۱۴ شمسی هجری. با همهٔ نمک‌نشناسی‌هایی که در حق فرهنگستان قدیم کرده‌اند، این دستگاه حقی بزرگ به گردن زبان فارسی دارد و در جهت نشان دادن راه درست بهره‌گیری از مایه‌های زبان فارسی و پیرایش آن از آمیختگی‌های بیهوده با عربی گامی بزرگ برداشته است.اگر دفتر واژه‌های نو فرهنگستان را، که در سال ۱۳۱۹ چاپ شده است، ورق بزنیم می‌بینیم که نود درصد واژه‌هایی که آنان آن روز پیشنهاد کردند، امروز جزء زبان هرروزه یا زبان علمی ماست و از برکت کار اعضای آن راه برای ساختن صدها واژهٔ بسیط یا مرکب دیگر در زبان فارسی گشوده شده است.
(بازاندیشی زبان فارسی. داریوش آشوری. تهران: نشر مرکز، ۱۳۷۲. ص ۴۵)
#پرسه_در_متون
@cheshmocheragh

💥 به‌مناسبت روز #نیروی_دریایی

سند مربوط به #فرهنگستان اول (#فرهنگستان_ایران)، برگرفته از: تاریخ نخستین فرهنگستان ایران به روایت اسناد. #محسن_روستایی. تهران: #نشر_نی، ۱۳۸۵.
#واژه
@cheshmocheragh

✍🏼 به‌مناسبت روز بیمه

احتمالاً برای شما هم پیش آمده که هنگام نوشتن کلمه‌ای تردید کنید که آن را چطور بنویسید؛ مثلاً با کدام «س/ص/ث» یا «ز/ذ/ظ/ض». در این موارد، توجه به معنای واژه راهگشاست. یکی از این کلماتِ شک‌برانگیز «بیمه‌گذار» است. بیمه‌گذار به شخصی حقیقی یا حقوقی گفته می‌شود که سرمایه یا کالا یا جان خود را نزد مؤسسهٔ بیمه‌گر بیمه می‌کند، یعنی با وضع قرارداد بیمه و در ازای پرداخت هزینه، مسئولیتی را بر عهدهٔ شرکت بیمه می‌گذارد. جالب است بدانید ریشهٔ کلمهٔ «بیمه» هنوز روشن نیست. مرحوم دهخدا و عده‌ای از ریشه‌شناسان آن را واژه‌ای هندی می‌دانند و عده‌ای این واژه را مشتقی از واژهٔ «بیم» به‌معنی خوف و هراس. اما یک نکته حتمی است: این واژه از مصوبات فرهنگستان اول (#فرهنگستان_ایران) است.
#درست_نویسی
@cheshmocheragh

💥 به‌مناسبت روز دانشجو

برگرفته از: #فرهنگستان_ایران. واژه‌های نو که تا پایان سال ۱۳۱۷ به تصویب رسیده‌است. تهران: کتاب‌فروشی و کتابخانهٔ مرکزی، ۱۳۱۸.
#واژه‌شناسی، #فرهنگستان
@cheshmocheragh

✍🏼 به‌مناسبت روز پژوهش

مصدر «پژوهیدن» را #فرهنگستان_ایران (فرهنگستان اول) به مدد گرفت تا برای بیان مفاهیمی در حوزهٔ تخصصی به‌کار آید. «پژوهش‌خواه، پژوهش‌خواسته، پژوهش‌خوانده» اصطلاحاتی بود که به‌ترتیب به‌جای واژه‌های «مستأنف، مستأنفٌ‌عنه، مستأنفٌ‌علیه»، اصطلاحات حقوقی آن روزگار، انتخاب شد.
واژهٔ «پژوهش» نیز، هم در معنای بررسی و جست‌وجوی علمی و هم به‌معنی استیناف برگزیده شد. فرهنگستان زبان (فرهنگستان دوم)، در میان معدود مصوبات خود، «پژوهش، پژوهانه و پژوهش‌نامه» را برای سه واژهٔ research, fellowship, bulletin تصویب و جایگاه این واژه را در حوزهٔ آموزش تثبیت کرد. در سال‌های اخیر، این واژه‌ها در زبان فارسی به‌کار رفته‌اند و اصطلاحات متعدد دیگری، مانند پژوهشگر، پژوهشگاه، پژوهش‌کده ساخته و در زبان فارسی رایج شده‌است. صورت پسوندیِ این فعل نیز پرکاربرد است: دانش‌پژوه، قرآن‌پژوه، حافظ‌پژوه.
#واژه‌شناسی
@cheshmocheragh

✍🏼 به‌مناسبت سیزدهم آذر، روز #بیمه

واژهٔ «بیمه» را فرهنگستان اول (۱۳۱۴–۱۳۱۹) برای مفهوم insurance تصویب و اعلام کرد. در سال‌های اخیر، فرهنگستان سوم (۱۳۶۹ تاکنون) علاوه بر اینکه نظر خود را دربارهٔ شیوهٔ نگارش صحیح «بیمه‌گذار» (به‌معنی آن‌که سرمایهٔ خود را نزد شرکت بیمه‌گر بیمه می‌کند) اعلام کرد، برای تعدادی از واژه‌های مربوط به بیمه معادل‌هایی تصویب کرد؛ مانند «بیمهٔ فرست» در برابر freight insurance؛ «بیمه‌نامهٔ فرست» به‌جای freight policy و «بیمه‌گر بار» در برابر cargo underwrite. در یکصد سال گذشته، فرهنگستان‌های زبان در ایران برای فارسی‌سازی، پاکیزه‌سازی و استانداردسازی زبان فارسی تلاش‌های مؤثری کرده‌اند.
#واژه‌شناسی
#فرهنگستان_ایران
@cheshmocheragh

به‌مناسبت سالگرد تشکیل #فرهنگستان_ایران
@cheshmocheragh

✍🏼 به‌ مناسبت روز #ارتش

«گروهبان، سرهنگ، ستوان، ...» بخشی از این درجات نظامی که اکنون در زبان فارسی رایج هستند، ساختهٔ انجمن واژه‌گزینی ارتش است که پیش از تأسیس #فرهنگستان_ایران (فرهنگستان اول) بنیان گذاشته شد. پس از کودتای سوم اسفند و با تشکیل «ارکان حرب کل قشون»، ساخت واژه‌های فارسی برای مفاهیم جدید، نیاز مهم ساختار نظامی کشور شد. بنابراین، در سال ۱۳۰۳ خورشیدی، انجمنی با حضور نمایندگان وزارت معارف و وزارت جنگ تشکیل شد و برای تعدادی از واژه‌های بیگانهٔ نظامی معادل‌یابی کردند یا اصطلاحات جدیدی را به‌جای واژه‌های قدیمی برگزیدند. واژه‌گزینی برای درجات نظامی و استانداردسازی آنها جزو فعالیت‌های این انجمن بود.
برخی از این درجات عبارت است از: گروهبان‌یکم (به‌جای وکیل اول)، گروهبان‌دوم (به‌جای وکیل راست)، گروهبان‌سوم (به جای وکیل چپ)، ستوان یکم و دوم و سوم (به‌جای نایب)، ستوان‌یار (به‌جای معین‌نایب)، سرگرد (به‌جای یاور)، سروان (به‌جای سلطان).
انتخاب واژهٔ «ارتش» به‌جای «قشون» نیز از مصوبات این انجمن است.

منبع: #محسن_روستایی. «واژگان نظامی مصوب فرهنگستان ایران» (۱۳۱۴–۱۳۲۰)، در: گنجینهٔ اسناد، شمارهٔ، ۱۳۷۰، ص ۳۶–۴۵.

#واژه‌_شناسی

https://tttttt.me/cheshmocheragh

💥 به‌مناسبت روز حسابدار

برگرفته از: #فرهنگستان_ایران. واژه‌های نو که تا پایان سال ۱۳۱۹ در فرهنگستان ایران پذیرفته شده‌است. تهران: انتشارات دبیرخانهٔ فرهنگستان.
#واژه
@cheshmocheragh

سالروز درگذشت زنده‌یاد دکتر #احمد_بهمنیار (۱۲۶۲-۱۳۳۴)، محقق و عضو پیوستهٔ #فرهنگستان_ایران،
#فرهنگستان_اول
#حکایت، #اسرارالتوحید
@cheshmocheragh

#حسین_سمیعی (ادیب‌السلطنه)
#فرهنگستان_ایران
@cheshmocheragh

😷 روز جهانی بهداشت (روز سلامتی)
#فرهنگستان_ایران
#واژه
#بهداشت
@cheshmocheragh

🌱 به مناسبت زادروز استاد #بدیع_الزمان_فروزانفر

چند برابر فارسی برای برخی واژه‌های عربی

تجهیز: ساخته شدن، کار ساختن، ساختن، ساز کردن؛ تجهیزات: سازها، بسیج‌ها
تجویز: روا داشتن، روا شمردن، روا کردن؛ تجویز می‌فرمایید: روا می‌دارید، تجویز نکرد: روا نداشت
تحریف: گردانیدن، کژ کردن؛ کلمات علما را تحریف می‌کند: سخن دانایان را می‌گردانَد
احاطه (۱): گرد گرفتن، گرد برآمدن؛ لشکر او را احاطه کردند: ... گرد گرفتند یا گرد او برآمدند یا فراگرفتند
احاطه (۲): نیک دانستن؛ او به رموز این فن احاطه دارد: او رازهای این فن را نیک می‌داند
احساس (۱): دریافتن، یافتن؛ احساس کرد که...: دریافت که... .
احساس (۲): یافت، دریافت؛ احساس و اراده: یافت و خواست [اسم]
اصالت: پدرداری، بانژاد بودن، گهر داشتن، والاتباری، بابنیاد بودن

منبع: بدیع‌الزمان فروزانفر، فرهنگ تازی به پارسی، بخش نخست: الف تا ر، تهران: وزارت فرهنگ، دبیرخانهٔ #فرهنگستان_ایران، ۱۳۱۹.

https://tttttt.me/cheshmocheragh

❗️«من در فاکولتهٔ طب اونیورسیتهٔ تهران تحصیل می‌کنم.»
باورتان می‌شود که هفتاد سال پیش، دانشجویان پزشکی چنین جمله‌ای را بر زبان می‌آوردند؟ تلاش‌های پژوهشگران و واژه‌گزینان #فرهنگستان_ایران (فرهنگستان اول) منجر به فراموش شدن اصطلاحات بیگانه شد، تا حدی که امروز به‌سهولت گفته می‌شود:
«من در دانشکدهٔ پزشکی دانشگاه تهران تحصیل می‌کنم.»

(تهیه‌شده در گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی)

https://tttttt.me/cheshmocheragh

گروه واژه‌گزینی #پزشکی
#فرهنگستان_ایران
#واژه
#پرتوشناسی
@cheshmocheragh

✍🏼 «فرهنگستان»

در سال ۱۳۱۳ و اندکی پیش از تشکیل #فرهنگستان_ایران، «آکادمی طبی» با حضور تعدادی از پزشکان برجستهٔ آن دوران در دانشکدهٔ طب تشکیل شد تا به انتخاب یا ساخت واژه‌های فارسی برای واژه‌های فرنگی پزشکی بپردازند. این انجمن تصمیم گرفت از واژهٔ فرانسوی «آکادمی» استفاده نکند و پس از تصویبِ «فرهنگستان» در یکی از جلسات واژه‌گزینی، با عنوان «فرهنگستان طبی» فعالیت خود را ادامه داد.
#واژه‌شناسی

(تهیه‌شده در گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی)

https://tttttt.me/cheshmocheragh

✍🏼 آیا می‌دانید «دادگاه، آمار، بهداشت، گردش خون» جزو مصوبات فرهنگستان اول است؟

#فرهنگستان_ایران، که به فرهنگستان اول مشهور است، در سال ۱۳۱۴ خورشیدی و با هدف ساخت معادل در برابر اصطلاحات غیرفارسی تشکیل شد. عده‌ای از بزرگان زبان و ادبیات، از جمله ملک‌الشعراء بهار، عبدالعظیم قریب و علی‌اکبر دهخدا عضو این فرهنگستان بودند. عمدهٔ فعالیت‌های واژه‌گزینی این فرهنگستان تا سال ۱۳۲۰ و حملهٔ متفقین به ایران انجام شد. فرهنگستان ایران برای حدود ۲۰۰۰ واژه معادل ساخت، اما در زمان فعالیت خود با انتقادات بسیاری از سوی مردم و تحصیل‌کردگان روبه‌رو بود؛ چراکه معتقد بودند واژه‌های ساخته‌شده هرگز در زبان فارسی رواج نخواهد یافت.

#واژه‌شناسی

(تهیه‌شده در گروه واژه‌گزینی فرهنگستان زبان و ادب فارسی)

https://tttttt.me/cheshmocheragh

🌱 سالگرد درگذشت دکتر #حسین_گل_گلاب (۱۲۷۶-۱۳۶۳)، گیاه‌شناس و ادیب و عضو #فرهنگستان_ایران
#ایستادگی_در_برابر_واژه_های_نو
#بی_لپه
@cheshmocheragh

😷 روز جهانی بهداشت (روز سلامتی)
#فرهنگستان_ایران
#واژه
#بهداشت
@cheshmocheragh

✍🏼 به‌مناسبت روز #ارتش

«گروهبان، سرهنگ، ستوان، ...» بخشی از این درجات نظامی که اکنون در زبان فارسی رایج هستند، ساختهٔ انجمن واژه‌گزینی ارتش است که پیش از تأسیس #فرهنگستان_ایران (فرهنگستان اول) بنیان گذاشته شد. پس از کودتای سوم اسفند و با تشکیل «ارکان حرب کل قشون»، ساخت واژه‌های فارسی برای مفاهیم جدید، نیاز مهم ساختار نظامی کشور شد. بنابراین، در سال ۱۳۰۳ خورشیدی، انجمنی با حضور نمایندگان وزارت معارف و وزارت جنگ تشکیل شد و برای تعدادی از واژه‌های بیگانهٔ نظامی معادل‌یابی کردند یا اصطلاحات جدیدی را به‌جای واژه‌های قدیمی برگزیدند. واژه‌گزینی برای درجات نظامی و استانداردسازی آنها جزو فعالیت‌های این انجمن بود.
برخی از این درجات عبارت است از: گروهبان‌یکم (به‌جای وکیل اول)، گروهبان‌دوم (به‌جای وکیل راست)، گروهبان‌سوم (به جای وکیل چپ)، ستوان یکم و دوم و سوم (به‌جای نایب)، ستوان‌یار (به‌جای معین‌نایب)، سرگرد (به‌جای یاور)، سروان (به‌جای سلطان).
انتخاب واژهٔ «ارتش» به‌جای «قشون» نیز از مصوبات این انجمن است.

منبع: #محسن_روستایی. «واژگان نظامی مصوب فرهنگستان ایران» (۱۳۱۴–۱۳۲۰)، در: گنجینهٔ اسناد، شمارهٔ، ۱۳۷۰، ص ۳۶–۴۵.

#واژه‌_شناسی

https://tttttt.me/cheshmocheragh